Je wilt niet kijken, maar je kunt het niet laten om toch een blik te werpen
Een auto in de vangrail of in de sloot, sirenes gonzen door de buurt. Wat is er gebeurd? Hoewel we eigenlijk niet willen kijken – want: nare dingen – is de verleiding om toch een blik te werpen erg groot. Maar hoe komt het eigenlijk dat we zo worden aangetrokken door narigheid?
Onderzoek
Psycholoog Suzanne Oosterwijk van de Universiteit van Amsterdam onderzocht in 2017 wat mensen nou zo aantrekt in ongevallen, vechtpartijen en andere nare situaties. Zij liet proefpersonen telkens kiezen tussen twee verkleinde plaatjes, die zij op een computerscherm te zien kregen. Het ene plaatje toonde iets neutraals (een gewone groep mensen of een ongehavend gezicht), terwijl het andere plaatje iets onaangenaams liet zien, zoals een vechtpartij of een verminkt gezicht. De proefpersonen mochten zelf kiezen welke van de verkleinde plaatjes ze in groot formaat wilden zien.
Weinig verrassend
Het zal je misschien niet verbazen dat de proefpersonen voornamelijk voor de negatieve beelden kozen. Ook Oosterwijk vond dit niet zo verrassend, zo vertelt ze aan Quest. “Ik had het heel gek gevonden als dat niet zo was. In het werkelijke leven zie ook je dat mensen stilstaan bij ongelukken. Of dat ze nare filmpjes op YouTube gaan bekijken, of documentaires over seriemoordenaars.” En laten we ook niet het journaal vergeten, dat vaker gevuld is met rampen en gruwelijke aanslagen dan met positief nieuws.
Nieuwsgierig
Oosterwijk wilde niet alleen onderzoeken óf mensen eerder naar nare beelden wilden kijken dan naar neutrale, maar ook waarom. Daarom liet ze de proefpersonen plaatjes uit drie categorieën zien: natuurlijke gevaren (bijvoorbeeld een aanval van een haai), fysieke ellende (het verminkte gezicht) en misère van mensen onderling (de vechtpartij). Vooral die laatste categorie bleek populair onder de proefpersonen. In die categorie klikten meer mensen op de onaangename beelden dan op de neutrale beelden. Oosterwijk denkt dan ook dat sociale narigheid onze nieuwsgierigheid het meest prikkelt. “‘Mensen zijn mogelijk nieuwsgierig naar het verhaal achter zo’n negatieve sociale situatie, wat is er precies gebeurd of wat gaat er nog gebeuren? Dat kan helpen om de wereld beter te begrijpen.”
‘Hoe zou dat zijn?’
Dat we grote rampspoed (gelukkig) zelden meemaakt, kan een reden zijn voor die grote nieuwsgierigheid. Het fascineert juist. “Het is vaak zeldzaam en onzeker. Je vraagt je af: hoe zou dat nou zijn? Je kunt je er weinig bij voorstellen, of hebt een bepaalde voorstelling en wil weten of die voorstelling klopt met de werkelijkheid. Het lijkt dus te draaien om het oplossen van een bepaalde onzekerheid”, aldus de psycholoog. Oosterwijk vermoedt dat ditzelfde het geval is bij ongelukken. “Ik denk niet dat er altijd een bewuste wens is om er iets van te leren, maar eerder: ik snap dit niet, waarom staan die mensen daar, wat is daar eigenlijk aan de hand?”
Spijt
Toch kent deze nieuwsgierigheid ook een keerzijde. Soms zijn de beelden heftiger en extremer dan je had verwacht of gedacht. “Het is een soort afweging tussen de kosten en de baten. De kosten zijn dat je misschien iets ziet waar je spijt van krijgt. En de baten zijn dat je je eigen onzekerheid oplost, dat is een begrijpelijk psychologisch proces”, aldus Oosterwijk. Je kunt dan spijt krijgen dat je hebt gekeken of er later zelfs last van hebben. En toch kijk je de volgende keer waarschijnlijk weer…
Lees ook: Kun je pijnstillers innemen op een lege maag?
Bron: Quest | Beeld: Unsplash, Esri Esri